Isolatie troef

Zoals in de meeste boeken bewegen ook de personages van een detectiveroman zich in ruimtes. De voorstelling daarvan ondersteunt de effecten die in elk detectiveverhaal worden opgebouwd, namelijk de spanning van het raadsel en het onzeker maken van de lezer.

De voorstelling van de ruimte in de detectiveroman maakt de moordzaak nog raadselachtiger dan ze al is. Een coupé van een rijdende trein, een vliegtuig, een van de bewoonde wereld afgezonderd landhuis, een exclusieve Londense club, een Oxford college, een eiland enz. bieden niet alleen een aantrekkelijke coulisse, ze stellen als relatief geïsoleerde ruimtes (met dus ook een gesloten kring van personen) de detective (en de lezer) voor het probleem om de moordenaar tussen de aanwezige personen te zoeken. Hier komt de logica in het spel, de enige manier om de moord op te lossen. Namelijk doordat de personen van de buitenwereld afgegrendeld zijn, blijven de voorwaarden constant en kunnen de (logische) deducties tot een sluitend resultaat leiden. Wanneer de ruimte te open is, komen er zo veel variabelen bij dat dit de geloofwaardigheid van de redenering zou aantasten.

Een extreme vorm van een geïsoleerde ruimte is de gesloten ruimte (locked room). Een locked room is namelijk een plaats die van binnenuit versperd is, waar de moordenaar eigenlijk niet kan geraken, maar waar toch een lijk wordt gevonden. Dit gaat tegen alle logica in, maar is toch te verklaren. Mogelijke verklaringen:
– De moord is in werkelijkheid een toevalligheid en de ruimte is inderdaad volledig afgesloten.
– De vermoorde heeft in de afgesloten ruimte onder dwang zelfmoord gepleegd.
– De moord werd gepleegd met een middel dat reeds voor het afsluiten in de ruimte was gebracht.
– Het is een echte zelfmoord die de indruk moet wekken dat het om moord gaat. (Dit is een variant van de eerste twee verklaringen.)
– De moord werd gepleegd vóór het afsluiten van de ruimte – technische manipulaties, zoals geluidopnames, wekken de indruk dat de vermoorde in de afgesloten ruimte nog in leven was.
– De moord werd van buitenaf gepleegd, maar de mogelijkheden daartoe worden over het hoofd gezien (vb. het afschieten van een steekwapen, het strooien van gif enz.).
– De moord werd pas gepleegd nadat de detective of politieman de kamer was binnengegaan.

Verhalen die zich afspelen in een locked room worden ook locked room mysteries genoemd en kunnen dan gezien worden als een subgenre van de detectiveroman. ‘Det slutna rummet’ (1972) is een roman van Sjöwall en Wahlöö en in het Engels vertaald als ‘Locked room’.