rosa rosam rosae rosae rosa rosae rosas rosarum rosis rosis
0 1 1 2 3 5 8 13 21 34 55 89 …
Woorden, getallen, beelden of een combinatie zijn o zo vaak onderdeel van een reeks, een lijst; hier: de verbuiging van het Latijnse substantief ‘rosa’, de rij van Fibonacci, de soepblikken van Andy Warhol en de leesplank . En wij – mensen – zijn gefascineerd door die lijsten, die eindige, oneindige of schijnbaar oneindig eindige opsommingen van dingen, van woorden, van geluiden, van dieren, van tekens. Catalogi van de wereld.
Lijsten vind je overal: een woordenboek (‘Woordenlijst der Nederlandse taal’!), een telefoonboek, een wijnkaart (Italiaans ook: lista dei vini), noem maar op. Maar lijsten openbaren zich ook minder manifest. Zo in de taalkunde: in de semantiek is een sem het kleinste betekenisvolle element van een woord, de betekenis van een woord is dan een lijst van semen. Bijvoorbeeld: ‘rivier’ vertoont o.a. de volgende kenmerken [concreet], [stromend], [relatief groot], [waterachtig]; een ‘beek’ onderscheidt zich dan van een ‘rivier’ in het sem [relatief groot]. Door een opsomming van kenmerken definiëren we het woord. Of wanneer een niet-Nederlandstalige je vraagt naar de betekenis van ‘hond’, gaat hij met de definitie uit Van Dale “huisdier (canis familiaris), waarvan tal van rassen bestaan en waarvan het mannetje ‘reu’ en het vrouwtje ‘teef’ genoemd wordt” niet veel zijn. Hij zal meer hebben aan een opsomming van eigenschappen: dier, vier poten, een pels, zo en zo groot, blaft, heeft meestal een staart, …
En over welk woord schreef taalman Ruud Hendrickx: “Jammer dat ik het niet zelf bedacht heb.”? Jawel: ‘oplijsten’.
Het is niet verwonderlijk dat juist semioticus en kenner van allerlei, Umberto Eco, aan dit een onderwerp een boek heeft gewijd: ‘De betovering van lijsten’ (Bert Bakker 2009, origineel “Vertigine della lista”). Dit prachtig geïllustreerde boek overdondert je met lijsten in woord en beeld. En wij van Woord en Doodslag blijven zeker niet achter, daarom hebben we op onze site een rubriek ‘lijstjes’ gezet. Voor de gangbare top zoveel van de meest verkochte (misdaad)boeken kun je tegenwoordig overal terecht. Onze lijstjes zijn eigenzinniger, objectief of subjectief, het maakt niet uit, zolang ze maar met misdaadliteratuur te maken hebben.
Veel lijstplezier!